Dijital Gerçeklik Tuzağı: Yapay Zeka ve Algı Oyunları

Sosyal medya artık sadece eğlence ya da haber alma platformu değil; hayatlarımızı etkileyen, düşünce yapımızı şekillendiren dev bir mecra haline geldi. Ancak son dönemde yapay zekâ teknolojisiyle oluşturulan sahte videolar (deepfake’ler), toplumun her kesimini ciddi şekilde etkilemeye başladı. Bu içerikler sadece çocuklar için değil, yetişkinler için de büyük bir tehdit haline geldi. Bu duruma acil müdahale edilmezse, dijital kaos kapımızı çalacak.

Çocuklar Gerçekle Hayali Ayırt Edemiyor
Bir çocuğun ekran başında ne izlediğini kontrol etmek artık neredeyse imkânsız. Yapay zekâ ile hazırlanmış videolar, çizgi film görüntüsünde ama içeriği tamamen bozuk. Çocuklar, gerçekle hayali birbirine karıştırıyor. Bazen korkuyorlar, bazen yanlış bilgilerle donatılıyorlar. Bu durum, çocukların psikolojik gelişimini olumsuz etkileyerek güven kaybına, anksiyeteye ve gerçeklikten kopmaya yol açabiliyor. Sessiz ama güçlü bir tehdit bu. Çocuklar dijital bir illüzyonun içinde büyüyor ve bizler çoğu zaman bu tehlikenin farkında bile değiliz.

Yetişkinler de Tuzağa Düşüyor
Zannetmeyin ki sadece çocuklar etkileniyor. Yetişkinler bile artık yapay içerikleri gerçek sanıyor. Ünlü bir kişinin hiç söylemediği bir cümleyi söylemiş gibi gösteren videolar, toplumda öfkeye neden oluyor. İnsanlar buna göre tepki veriyor, yorum yapıyor, hatta karar alıyor. Gerçekle yalanın birbirine karıştığı bir dönemdeyiz. Bu sadece bir teknoloji sorunu değil, aynı zamanda bir ahlak, güvenlik ve medya sorunudur. Uzmanlar, yapay zeka kullanılarak oluşturulan sahte videoları ayırt etmek için bazı ipuçları olduğunu söylüyor. Örneğin; yüz hareketlerinin doğal olmaması, göz kırpmanın eksikliği veya ses tonundaki uyumsuzluklar, böyle videoların gerçek olmadığını gösterebilir.

Dolandırıcılık, Hakaret ve Ahlaki Çöküntü
Yapay zekâ videoları artık dolandırıcıların da elinde. Sahte sesle, sahte görüntüyle insanları kandırmak mümkün hale geldi. “Yatırım yapın”, “para kazanın” gibi videolarla binlerce kişi dolandırılıyor. Bir diğer tehlike de ahlaki erozyon. Müstehcen içerikler, hakaret videoları, alay konusu yapılan değerler… Bunlar her gün karşımıza çıkıyor. Gerçeklik algısı çökerken, toplumsal ahlak da zedeleniyor.

Kimliksiz Hesaplar: Dijital Maskeli Baloya Son Verilmeli
Birçok sahte içerik, sahte yani “fake” hesaplar aracılığıyla yayılıyor. Bu hesaplar, hem içerik üretmekte hem de hedef göstermekte özgürce hareket ediyorlar. Bunun önüne geçmenin en kesin yolu: Her sosyal medya hesabı, kimlik (T.C. numarası) doğrulaması ile tek kişi – tek hesap mantığıyla açılmalı. Alternatif olarak, güvenilir üçüncü taraf doğrulama sistemleri de kullanılabilir.

Bununla birlikte; her paylaşımın altında paylaşan kişinin gerçek ismi açık şekilde görünmeli. Bu, kullanıcıya sorumluluk yükler. İnsan, adını koyduğu bir sözün ya da görüntünün nereye gideceğini daha dikkatli düşünür. Kimliksiz hesaplarla yapılan paylaşım, hem dijital kabadayılığı hem de bilgi kirliliğini artırıyor.

Ne Yapılmalı? Çözüm Önerileri
Sosyal medya şirketleri, yapay zekâ ile oluşturulan içerikleri etiketlemek ve sınırlamakla yükümlü olmalı.

Devlet, sahte hesaplara karşı yasal düzenleme yapmalı. T.C. kimlik doğrulaması veya güvenilir alternatif doğrulama yöntemleri zorunlu hale gelmeli.

Her içerikte paylaşanın gerçek adı görünmeli. Kimlikli paylaşım, sorumlu paylaşımı beraberinde getirir.

Dijital okuryazarlık eğitimi, hem çocuklar hem yetişkinler için yaygınlaştırılmalı. İçeriklerin doğruluğunu sorgulama ve şüpheli içerikleri bildirme bilinci artırılmalı.

Dolandırıcılık ve hakaret içeren sahte içeriklere ağır yaptırımlar uygulanmalı.

Uluslararası alanda yapılan çalışmalar ve yasal düzenlemeler (örneğin Avrupa Birliği’nin dijital hizmetler yasaları) örnek alınarak küresel iş birlikleri geliştirilmeli.

Son Söz: Teknoloji mi, Toplum mu Kazanacak?
Yapay zekâ, insanlığın önüne konmuş büyük bir fırsat da olabilir, büyük bir felaketin aracı da… Her şey nasıl kullanıldığına bağlı. Şu anda geldiğimiz noktada, denetimsizlik ve sorumsuzluk yapay zekâyı toplumun başına bela ediyor. Gerçekle yalanın ayırt edilemediği bir düzene doğru gidiyoruz. Çünkü bu mesele bir kişinin, bir ailenin değil; toplumun tamamını ilgilendiren bir hayati meseledir.