GEVAŞ’IN ADI NEREDEN GELİYOR?

Gevaş’ın kültür tarihi eğitim tarihinden evvel başlamıştır. Halen tüm tazeliğini koruyan gelenek görenek ve adetleri yanında anlatıla gelen efsaneler bakımından da Gevaş’ın kültür tarihinin eskilere dayandığını göstermektedir. Bunlardan meşhur olanı Gevaş’ın adını da aldığı Artos dağı efsanesi ile Akdamar efsanesidir.

Artos dağı efsanesinde eski adı Vestan olan ilçenin isminin nereden geldiği ile ilgilidir. Mahalli çevrede bu isim üzerine çeşitli rivayetler bulunmakla beraber en çok anlatılanı ise şöyle rivayet edilir : Eskiden Hakkari, Ağrı, Van ve diğer çevrelerden gelen hacı adayları burada toplanıp, kafilenin tamamının gelmesini beklerlermiş. Bu nedenle dinlenilen, yorgunluk giderilen yer anlamında VESTAN demişlerdir. Diğer bir rivayet ise Artos dağı efsanesidir. Bu efsanede adı geçen Gevi ananın çok zengin olduğu ve misafirperver olduğunun anlatılmasıdır. Herkese yemek ikramında bulunduğu söylenen Gevi ana için halk arasında haydi GEVİ ANANIN AŞINA GİDELİM diyerek yemek yemeye gelirlermiş, daha sonra bu deyim GEVAŞ haline dönüşmüştür.

Diğer meşhur efsanede Akdamar adası efsanesidir. Kilise papazının kızına aşık olan Müslüman bir Türk gencini kız da sevmektedir. Gizli gizli görüşen aşıklar buluşmalarının Ada’da devam etmesini istemişler, buradaki buluşma kıyıya gelen kızın elindeki fenerle oğlana işaret vermesi şeklindedir. Bir gün kızın babası durumu fark edince çok kızar ve kızını takibe başlar. Yine bir akşam kız kıyıya gelip sevgilisine işaret verir. O an da kızın babası gelerek ışığı söndürür ve kızı olan Tamara’ya çok kızar. Işık kaybolunca genç yolunu şaşırarak kıyıya çıkamaz ve gölde boğulur. Boğulma sırasında can havliyle AH TAMARA yaktın beni diye bağırır. Bundan böyle Ahtamara Akdamar olarak söylene gelmiştir. Yakın tarihimize baktığımızda da kültür zenginliğimizi görebiliriz. 1942 yılında Gevaş’ın Kurtuluşu çerçevesinde ilk kutlamalar çeşitli etkinliklerle başlamış, günümüzde de devam etmektedir. Öğrenciler arasında düzenlenen resim, şiir, kompozisyon gibi yarışmalar İl düzeyinde de düzenlenmekte katılan öğrencilerimizin başarı derecelerine her yıl yenileri katılmaktadır. Ayrıca Gevaş halkı inançları gereği yardımsever, birbirleri ile iyi ilişkiler içerisinde yaşamaktadırlar. Son zamanlarda bile bu öz değerler varlığını korumaktadır. Misafirperverlik, bayramlaşma, cenazeye katılım akabinde acıları paylaşma çerçevesinde devam eden 3-7 gün boyunca taziyelerde bulunma bu sürede cenaze evinde yemek pişirilmemesi ve bu ihtiyaçların komşular tarafından temini, hasta ziyaretleri, asker uğurlamaları, hacı adaylarını uğurlama, karşılama ve ziyaret en güzelleridir. Buna ilaveten düğünlerdeki birlikteliğin devam etmesi bu güzel hasletlere örnektir. Yukarıda anlatılan adet ve görenekler tüm köylerimizde de devam etmektedir.

Halen yaşayan insanların hatıralarında mevcut diğer tarihi bir gerçekte, eskiden Hişet Mahallesinde bulunan İzettin Şir Camiinde kılınan Cuma namazından sonra tüm mahalle halkının cemaati beşer onar halinde evlerine götürüp öğlen yemeklerini beraberce yedikleridir. Bu da Gevaş halkının güzel adetlerindendir.
İlçemizde Tiyatro salonu bulunmamaktadır.Fakat Beşiktaş Kültür Merkezi tarafından Halk Eğitimi Merkezi salonumuza (VİZONTELE)Sinema makinesi ,koltuk ve diğer malzemeler alınarak İlçemiz modern bir sinema salonuna kavuşturulmuş olup; bu salonumuz tiyatro sergilenmesine de müsaittir.Ocak 2002 yılı içerisinde bu salonumuzda Devlet Tiyatro Sanatçılarımız iki oyunu (4) seans olarak sergilemek suretiyle Halkımıza izlettirilmiş olacaktır.Spor faaliyeti olarak İlçemiz Gevaş spor şu anda 2.amatör kümede mücadele etmektedir.Ayrıca sosyal ve kültürel açıdan çeşitli zamanlarda Okullar arasında bazı etkinlikler düzenlenmektedir.

FOLKLOR :

Folklorik yönden Van’ın etkisi görülmekle beraber kendisine has zengin , renkli oyunları ve adetleri vardır. Düğünlerde oynanan oyunlar söylenen türkü ve maniler farklı özellikler taşır. Halk arasında en çok Gırgırani, Dokuzlu, Tekayak, Koçeri, Bablekan ve Kelekvan oyunları oynanır.

YEMEKLER :
Gevaş İlçesi mutfak zenginliği yönünden Van İlinde önemli bir yer tutar, İlçeye Has Yemeklerden biri olan Keledoş başta olmak üzere Tandırda Van Balığı, Cılbır , Pişirok , Helis en önemli yerel yemekler olarak kültürümüzde yerlerini korumaktadırlar.

EDEBIYAT

Toprağı verimli , bereket kaynar,

Havası da bir başkadır Gevaş’ın

Görmeye doyulmaz , görenler anlar,

Tabiatı bir başkadır Gevaş’ın

Her tarafı evliyalar diyarı,

Buz gibi o Aslı Hatun pınarı,

Baklakar’da Şehit Osman Makberi,

Tarihi de bir başkadır Gevaş’ın

Mayısta süslenir kupkuru yerler,

Lisanı haliyle zikirde güller

Seyrine buyurun mis gibi beyler

Baharı da bir başkadır Gevaş’ın

Sıcak günde bile akşamlar serin,

Van Gölü şifadır suları derin,

Akdamar Adası ayrıdır yerin,

Yaz mevsimi bir başkadır Gevaş’ın

Ekinler biçilir yapılır harman

Kışa azık gerek yakacak derman

Başlarken fırtına vermezki aman

Sonbaharı bir başkadır Gevaş’ın

Kar yağınca dağ tepeler bembeyaz

Gündüzün güneşli geceler ayaz

Nezle grip başlar tıkanır boğaz

Kış mevsimi bir başkadır Gevaş’ın

Faruk ARVAS
Kaymakamlık
Yazı İşleri Müdürü

MÜZIK:

Toycular Yarcan

Kolunda mercen

Ben sana hayran

Oy aman aman

Ben giderem Vestane

Yarim için fistane

Yare Fistan yaraşır

Ah bir giyse üstüne

Toycular Yarcan

Kolunda mercan

Ben sana kurban

Oy aman aman

Evleri yol üstüdür

Kemeri bel üstüdür

Her dem gidem o yare

Oy desinler dostudur.

(Anonim)